In de laatste editie van KargaKinema stond Stanley Kubrick centraal. Een documentaire Day of the Fight werd vertoond voor de hoofdfilm A Killer’s Kiss.

Een man, bokser van beroep, wordt verliefd op het meisje aan de overkant. Hij moet haar te hulp schieten wanneer ze bedreigd wordt door haar manager. Het meisje is zwak en hij zorgt voor haar. Maar dan ontvoert de manager zijn ex-geliefde. Typische ingrediënten voor de Film Noir, veel meer dan dit is het niet. En toch is A Killer’s Kiss (1955) ‘Kubrickiaans’ te noemen.

A Killer’s Kissheeft een simpel plot. Davey de bokser is een nogal gevoelige man. Dat wordt duidelijk gemaakt door de familiefoto’s die op zijn spiegel geplakt zijn en de vissenkom waar hij een briefje ‘please feed once a day’ bij neerlegt wanneer hij New York verlaat. Als bokser leidt hij een leven dat niet bij hem past. Dat geldt ook voor Gloria die aan de andere kant van de flat woont. Als jong meisje ging ze in een danscentrum werken waarvoor ze in ruil voor geld met andere mannen danst. Ze had geen keus en betrad hiermee een louche wereld.

Stanley Kubrick is een grootheid in de filmgeschiedenis. Een perfectionist die jaren aan een film werkte. Maar met zijn dertien speelfilms veranderde hij de wereld van de cinema. De invloed was mede zo groot omdat de Amerikaanse regisseur veel verschillende genres ontdekte en daarin banen brak. A Clockwork Orange, Eyes Wide Shut, 2001: A Space Odyssee en Dr. Strangelove zijn films waarmee Kubrick zijn naam vestigde. Zijn eerste film haalt het hier niet bij, zowel in kwalitatieve als in controversiële zin. Toch is A Killer’s Kiss interessant. De film is een teken dat Kubrick al films maakte ten tijde van de Film Noir. Daarnaast zien we goed waardoor de jonge cineast zich liet inspireren. A Killer’s Kiss is ondanks dat het een (bijna) debuutfilm betreft al een echte auteursfilm.

Kubrick’s handtekening
Maar wat is auteurcinema eigenlijk? Gaat het om herhaling van thema’s? De herhaling van symboliek? Eigenzinnigheid? Auteurscinema is een ontwikkeling die komt uit de Nouvelle Vague waar regisseurs als Truffaut en Goddard zich afzetten tegen Hollywood. Vooral de formule van de Amerikaanse films stond ze tegen, want er was ook veel bewondering voor een aantal filmmakers uit Hollywood. Film moest onafhankelijk zijn van grote producenten en een handtekening zijn van de regisseur. In A Killer’s Kiss zijn Kubrick’s ingrepen zichtbaar. Bijvoorbeeld de voice-over van de protagonist, de kitscherige set en het motief van de duistere kant van de mens.

Auteurscineasten zijn over het algemeen filmfreaks en hun werken zitten vol met verwijzingen naar andere films. In A Killer’s Kiss zien we waar Kubrick naar keek: Hitchcock en Welles bijvoorbeeld. Zo kijkt hoofdpersoon Davey uit op het appartement tegenover hem waar vrouwelijk personage Gloria woont. Zijn voyeurisme refereert aan Hitchcock’s Rear Window waar James Stewart met gebroken been zijn overburen aan het bekijken is om de tijd te doden. Het gebruik van de wide-angle keek hij af bij Orson Welles.

Stomme film
Aan het middelmatige acteerspel van Gloria en Davey is wel iets leuks op te merken. Kubrick kende vooral de stomme film en middelen om geluidsfilms te maken waren nog beperkt. Het geluid werd er daarom later onder gemonteerd. Dat kon omdat er weinig dialoog in de film zit en personages vaak met de rug naar de camera praten. Soms is er een mismatch, maar dat versterkt de kunstzinnige sfeer van de film. Want het is al wel een echte Kubrick.

Davey is de verteller van het verhaal. A Killer’s Kiss beleven we uit zijn perspectief. De man die op het treinstation staat te wachten op Gloria denkt terug aan de afgelopen dagen sinds hun ontmoeting en vertelt. Ten tijde van de film noir was een dergelijke voice-over veel normaler, maar Kubrick bleef dit stilistische element behouden. Met name de stem van de protagonisten Humbert Humbert (Lolita)en Alex (A Clockwork Orange) zijn beroemd. Kun je meeleven met een persoon dat gruwelijke daden begaat, is een vraag die hier de kop op steekt. Dat is in A Killer’s Kiss niet het geval. Het is een voice-over die in dienst staat van het verhaal.

Kitschy Kubrick
Het vissenkomshot is prachtig. Davey komt thuis van zijn verloren bokswedstrijd en geeft de vis te eten. Het ligt er dik bovenop dat Kubrick hier een gevoelig personage neerzet. Maar visueel is het geslaagd. Davey’s hoofd wordt uitgerekt, de camera blijft op de kom gericht. Ook al is het zwart-wit, de kom is een klein teken van de later zo kitscherige sets die Kubrick’s films kenmerken. A Clockwork Orange is hier een uitvergroting van, maar ook in bijvoorbeeld The Shining zien we een decor van een kitscherge keuken en de sets bij Lolita zijn doorspekt van elementen uit de rock en roll tijd.

Tunneleffect
Misschien is het tunneleffect nog het meest bijzondere auteursdetail dat we in A Killer’s Kiss zien. Een auto rijdt in lege straat en het beeld is als een negatief van een fotorolletje. Davey droomt en hoort op de achtergrond geluiden van zijn mislukte bokswedstrijd. De angst is voelbaar. Door het geluid van een schreeuw wordt hij wakker. Het is de eerste van de vele tunnelvisie’s die we te zien krijgen. De meest beroemde: Kolonel Dax die in Paths of Glory langs de loopgraven loopt. Beide scènes gaan over angst en leegte. In A Killer’s Kiss wijkt de surrealistische tunnelscène extreem af omdat de rest van de scènes het verhaal dienen en niet heel veel aan de verbeelding overlaten.

Verborgen camera
A Killer’s Kiss is om al deze aanwijzingen een aanrader voor wie wil zien hoe Kubrick’s carrière begon. Maar niet alleen om deze filmische en stilistische kenmerken. Het fijn te zien dat een grootheid in de filmwereld hard moest werken. Van Kubrick weten we dat hij zijn financiering voor zijn eerste films verdiende met het organiseren van schaakwedstrijden. Het budget was laag en daarom was hij genoodzaakt scène op Time Square illegaal te filmen. Voor de afzetting van het gebied was geen geld, laat staan het inhuren van talloze figuranten. Zo is een van de meest opmerkelijk scène’s in A Killer’s Kiss met een verborgen camera gefilmd.

Bron:
– Naremore, James – On Kubrick